Lääʹjjmeâldlaž kääzzkõõzzid jiijjâs ǩiõʹlle ij pâi vuäǯǯ – võõrâs baromettartuʹtǩǩummuž päljste määŋgid vaʹǯǯtõõzzid tuejjeem tääʹzzest
Ruõccǩiõllsaž läʹddla ǩiõččlâʹstte, što sij vuäǯǯa ääiʹjab heäjben riikkâst kääzzkõõzz jiijjâz ǩiõʹlle. Sääʹmǩiõllsaž kääzzkõõzzi vuäǯǯmõõžž vaʹǯǯtõssân lij sääʹmǩiõllsaž tuâjjlai vääʹnn di väillai teâtt tõʹst, mõõk kääzzkõõzz lie vuäǯǯamnalla. Sieʹvvemǩiõllsai veʹrǧǧneǩäʹššummšest šuurmõs vaʹǯǯtõs däs lij tuʹlǩǩummuž jäʹrjstummuš. Täk ääʹšš puäʹtte ouʹdde täʹbbe õlmstõttum ǩiõlʼlaž vuõiggâdvuõđi seuʹrrjembaromettrin.
- Ǩiõlʼlaž vuõiggâdvuõđ lie vuâđđvuõiggâdvuõđ, kooi teâuddjummuš lij täujja oudldõs jeeʹres vuâđđvuõiggâdvuõđi teâuddjummša. Håʹt ǩiõlʼlaž vuõiggâdvuõđ lie staanuum lääʹjjšiõttummšest, tõk âʹlǧǧe še šõddâd tuõttân. Baromettri pääiʹǩ vuäǯǯap tääʹrǩes teâđ jeeʹres ǩiõlljoouki aarǥ tuõttvuõđ ǩiõččlâsttmõõžži pirr. Puäđõõzzid tobdstõõđât ministeriast tärkka, da tõid äuʹǩǩeet tän halltõspââʹjest nuʹtt ǩiõllmušttlõõzz vääras ko še jeeʹres halltõsprograammâst suåppum aaʹšši tieuʹddmest, ouddmiârkkân meersažǩiõllstrategiast da ǩiõllpoliittlaž prograammâst, ceälkk vuõiggâdvuõttminister Anna-Maja Henriksson.
Ǩiõllbaromettrin čiõlǥtet, mäʹhtt kueiʹtǩiõllsaž kooʹddin lääʹddǩiõllsaž da ruõccǩiõllsaž uuʹccbõs joouk ǩiõččlâʹstte, što õõlmâs kääzzkõõzz teâuddje pääiklaž uuʹccbõsǩiõʹlle. Tän vuâra mieʹldd leʹjje še vuõss vuâra ruõccǩiõllsa, kook lie jiijjâz kååʹddest jäänbõssân. Kõjldõstuʹtǩǩummuž tuejjeeš vueʹssmannust, da nuʹtt 6 500 ooumžed vaʹsttee tõõzz.
- Ruõccǩiõllsa räuʹǩǩe hääʹrvben kääzzkõõzzid jiijjâz ǩiõʹlle, da veʹrǧǧneeʹǩǩ vaʹsttee tõid täujja lääddas. Uuʹccbõs joouk meäʹrest lij miârktõs jiijjâsǩiõllsaž kääzzkõõzz peäʹlest. Ǩiõlltoobdâlm ǩiõččlââʹstet seämmanallšeʹmmen ko eeʹjj 2016, tõt ij leäkku teänab huânnʼnam, tuâtt ǩiõllbaromettar raajji, tuʹtǩǩeei Marina Lindell Åbo Akademist.
Sääʹmǩiõllsain vaiggâdvuõđ vuäǯǯad teâđaid kääzzkõõzzi pirr
Sääʹmbaromettrest täʹrǩstõõlât sääʹmǩiõllsaž kääzzkõõzzid di sääʹmǩiõllsai ǩiõlʼlaž vuõiggâdvuõđi teâuddjummuž nuʹtt säʹmmlai dommvuuʹdest ko še tõn åålǥbeäʹlnn. Sääʹmbaromettar tuejjeeš ååʹn nuuʹbb vuâra. Tõõzz vaʹsttii viiđõs tõin 1430 tiuddâkksaž oummust, kooi narodrekisterteâđaid lij mieʹrǩǩuum jieʹnnǩiõllân sääʹmǩiõll.
Sääʹmǩiõlin juuʹrdet sääʹmǩiõll-lääʹjj meâldlânji puk kooum sääʹmǩiõl: tâʹvvsääʹmǩiõl, aanarsääʹmǩiõl da nuõrttsääʹmǩiõl.
- Ǩiõlʼlaž vuõiggâdvuõđid vueiʹnet vääžnʼjen, a miârkteei vueʹss vaʹstteeʹjin ij põõrǥ vuäǯǯad sääʹmǩiõllsaž kääzzkõõzzid. Tääzz lie mäinnan vaiggâdvuõđ kääzzkõõzzi vuäǯǯmõõžžâst da toiʹmmjemvuõđâst, kääzzkõõzzi pirr teâđtummšest da ǩiõččlõsttum ǩiõlltobdlmest, tuâtt sääʹmbaromettar raajji, määŋgǩiõllsažvuõđ äʹšštobddi Laura Arola.
Sieʹvvemǩiõllsa jåuʹdde tiʹllʼjed tuulk täujja jiijj
Sieʹvvemǩiõllbaromettar tuejjeeš ååʹn vuõss vuâra. Sieʹvvemǩiõll-lääʹjj meâldlânji sieʹvvemǩiõlin juuʹrdet lääʹdd da lääʹddruõcclaž sieʹvvemǩiõl. 326 sieʹvvemǩiõl vuõssǩiõllân õõʹnni ooumžed vaʹsttee kõjldõʹsse. Seeʹst jäänbõs (70 %) leäi iʹlmmtam meerteâttriâšldõʹǩǩe lääʹdd leʹbe lääʹddruõcclaž sieʹvvemǩiõl jieʹnnǩiõllneez.
Kõjldõõzzâst täʹrǩstõʹlleš jeäʹrben tuʹlǩǩeemkääzzkõõzzi vuäǯǯmõõžž da teâđvuäǯǯmõõžž mââimõs kooum eeʹjj ääiʹj.
- Tuʹtǩǩummuž vuâđald 87 % sieʹvvemǩiõllsai äʹššeemvuõʹjjin lie nåkam, koin veʹrǧǧneǩ leʹbe õõlmâs kääzzkõõzz tåimmneǩ ij leäkku tåimmam lääʹjjšiõttummuž oudldem naaʹlin, da äʹššneǩ jåudd tiʹllʼjed tuulk veʹrǧǧneeʹǩǩ peäʹlest, tuâtt sieʹvvemǩiõllbaromettar raajji, doseʹntt Päivi Rainò Humaniistlaž ämmatõllškooulâst.
Vuõiggâdvuõttministeria tiʹllʼji baromettrid, da tõk lie vueʹss ǩiõll-lääʹjj tiuʹddepiijjmõõžž seuʹrrjummuž. Ministeria väldd puäđõõzzid lokku, ko tõt valmštââll taʹnni halltõõzz mušttlõõzz ǩiõll-lääʹjjšiõttummuž suåvldummšest, koon uuʹdet eeʹttiǩ-kådda.
Lââʹssteâđ:
tuʹtǩǩeei, FT, doseʹntt, Päivi Rainò, HUMAK, teʹl. 0400 349 201, paivi.raino(at)humak.fi
projeʹktt-tuʹtǩǩeei, VTT Marina Lindell, teʹl. 046 921 6586, marina.lindell(at)abo.fi
tuʹtǩǩeemjååʹđteei, doseʹntt Lauri Rapeli, Åbo Akademi, teʹl. 050 303 7271, lauri.rapeli(at)abo.fi
määŋgǩiõllsažvuõđ äʹšštobddi Laura Arola, teʹl. 050 542 8585, laura.arola(at)utsjoki.fi
spesiaaläʹšštobddi Linda Lindholm, vuõiggâdvuõttministeria, teʹl. 0295 150051, linda.lindholm(at)om.fi