Sámediggi

Sápmelaččat lea álgoálbmot, mas lea iežas giella, kultuvra, eallinvuohki ja identiteahta, ja mii orru njealji stáhta dehege Norgga, Ruoŧa, Suoma ja Ruošša guovllus.

Sápmelaččat leat Suomas dálá áigge sulaid 8000. Sis váile bealli orrot sámiid ruovttuguovllus Davvi-Sámis. Norggas orru sápmelaččaid mearrin árvvoštallojuvvo sulaid 50 000 - 65 000. Ruoŧas sápmelaččat leat sulaid 20 000. Ruoššas orrot sulaid 2000 sápmelačča.

Sápmelaččaide álgoálbmogin dorvvastuvvo Suoma vuođđolágas sámiid ruovttuguovllus iežaset giela ja kultuvrra kulturiešstivren dađi lági mielde go lágas ásahuvvo. Kulturiešstivrema ollašuhttimis ásahuvvo dárkileappot sámediggelágas addojuvvon lágas.

Sámiid ruovttuguovlu šaddá Eanodaga, Anára ja Ohcejoga gielddaid guovllus sihke Soađegili gieldda Sámi bálgesa viidodagas.

Sámediggelága mielde sápmelaš lea olmmoš, gii atná iežan sápmelažžan, eaktudettiin:

• ahte son ieš dehe aŋkke okta su váhnemiin dehe ádjáin ja áhkuin lea oahppan sámegiela vuosttaš giellan; dehe
• ahte son lea dakkár olbmo maŋisboahtti, gii lea merkejuvvon duottar-, vuovde- dehe guolásteaddjilappalažžan eanan-, vearroguoddin-, dehe heaggagirjjis; dehe
• ahte aŋkke okta su váhnemiin lea merkejuvvon dehe livččii sáhttán merkejuvvot jietnavuoiggalažžan sámi parlameantta dehe sámediggi válggain.

Kulturiešstivrenbargguid várás sápmelaččat válljejit válggain gaskavuođasteaset sámedikki. Sámediggái gullet 21 lahtu ja njeallje várrelahtu, geat válljejuvvojit njealji kaleanddarjahkái hávális dađi lági mielde, ahte sámedikkis leat unnimusat golbma lahtu ja okta várrelahttu guđege sámiid ruovttuguovllu gielddas.

Sámedikki bargun lea dikšut áššiid, mat gusket sápmelaččaid iežaset giela ja kultuvrra sihke sin sajádaga álgoálbmogin. Dat sáhttá dahkat álgagiid ja evttohusaid sihke addit cealkámušaid iežas bargguide gullevaš áššiin ja mearridit sápmelaččaid oktasaš atnui čujuhuvvon ruđaid juohkimis.

Sámediggi doaibma vuoigatvuohtaministeriija hálddahussuorggis. Iešstivrenluonddu geažil sámediggi ii goitge leat stáhta eiseváldi iige stáhtahálddahusa oassi, muhto iehčanas almmosvuoigatvuođalaš riektepersovdna iežas hálddahusorgánaidisguin, rehketdoaluinis ja rehketdoallodárkkisteddjiidisguin.