Ođđa seksuálarihkusláhka lea boahtán vuoibmái 1.1.2023. Ođastus váfista juohkehačča seksuálalaš iešmearridanrievtti ja persovnnalaš duohtatmeahttunvuođa suoji.
Deháleamos nuppástus lea, ahte seksuálalaš veagalváldima meroštallan vuođđuduvvá dás maŋás miehtamii.
Seksuálalaš veagalváldin lea sohkabealleoktavuohta dakkár olbmuin, gii oassálastte dasa eaktodáhtolaččat. Eaktodáhtolašvuođa váilun lea guovddášlaš maid eará seksuálarihkkosiin. Ođastusa mielde seksuálarihkkosiid ráŋggáštusat čavget.
Seksuálalaš veagalváldima lassin eanemusat earánai seksuálarihkkosiid njuolggadusat rihkuslága 20 logus leat earáhuvvan. Dehálaš nuppástus lea ovdamearkka dihte dat, ahte seksuálalaš áŧestahttimii sáhttá šaddat sivalažžan earáge ládje go nuppi duohtademiin, go dahku lea nohkka duođalaš. Ođđa lága mielde seksuálalaš gova lebbemis almmá lobi haga čuovvu ráŋggáštus. Ođđa láhkaásaheapmi seahkána máŋgga ládje seksuálalaš rihkkumiidda fierpmis.
Mánáide čuohcci seksuálarihkkosiid meroštallamis oažžu deattu máná duohtatmeahttunvuohta. Mánáide čuohcci seksuálarihkkosat klassifiserejuvvojit ovdalačča duođalaččabut. Maid ráŋggáštusat dain šaddet áŋgireabbon. Vuolggasadjin lea, ahte mánná ii sáhte miehtat seksuálalaš dahkui rávesolbmuin.
Seksuálalaš veagalváldin
Gillájeaddji iežas dáhttu lea guovddášlaš seksuálalaš veagalváldima meroštallamis.
Seksuálalaš veagalváldima dárkkuha sohkabealleoktavuođas leahkima dakkár olbmuin, gii ii searvva dasa eaktodáhtolaččat. Eaktodáhtolašvuohta ferte buktojuvvot ovdan sánálaččat, meannudemiin dehe eará ládje. Eaktodáhtolaš ii maid leat dat, gii bákkuhuvvo anašeapmái veahkaválddiin dehe uhkidemiin dehe ii leat sáhttán dovddahit iežas dáhtu.
Seksuálalaš veagalváldima gillájeaddji ii gallesge bealuš iežas aktiivvalaččat dakkár dilis. Gillájeaddji sáhttá maid dárpmehuvvat ja šaddat passiivvalažžan. Dan dihte seksuálalaš veagalváldin sáhttá ollahuvvat maid almmá veahkaválddi, uhkideami dehe eará gillájeaddji earenoamáš heittotvuođa dili haga, dego gillájeaddji gárehuvvama dehe čuoggaseami dihte.
Ođđa láhka ii bija rájiid rávesolbmuid gaskavuođa seksuálalaš dahkamuššii, mii ii rihko nuppi seksuálalaš iešmearridanrievtti.
Čuovvovaččas leat geavada gažaldagat ja vástádusat das, mot seksuálalaš veagalváldima meroštallan earáhuvvá ođastusa mielde.
Ovdal seksuálalaš veagalváldima meroštallamis oaččui deattu dat, leigo dagus adnojuvvon veahkaváldi dehe uhkideapmi dehe leigo gillájeaddji leamaš earenoamáš heittotvuođa dilis. Ođđa lágas guovddášlaš lea rihkkosa gillájeaddji iežas dáhttu. Dát buorida gillájeaddji sajádaga rihkusproseassa buot muttuin.
Eaktodáhtolašvuođa mearkkašupmi ii spiehkas standárdagielas. Gažaldat lea das, háliidago nubbi searvat dahkui vai ii. Eaktodáhtolašvuohta ii dárbbat ovdanbuktojuvvot muhtin dihto vuogi mielde. Eaktodáhtolašvuohta sáhttá čájehuvvot ovdamearkka dihte sániid, láhtaid dehe eará doaimma vuođul.
Dat, ahte ii searvva eaktodáhtolaččat, ii dárbbat njuolgut ovdanbuktojuvvot sániiguin dehe daguiguin. Searvan ii sáhte adnojuvvot eaktodáhtolažžan, juos nuppi oassebeali eaktodáhtolašvuohta ii sáhte fuobmájuvvot. Nubbi sáhttá maid leat ovdamearkka dihte ollásit passiivvalaš, daningo son ballá, lea sakka gárehuvvan dehe oađđime. Dalle son ii sáhte hábmet dehe muitalit iežas dáhtu, ja sohkabealleoktavuhtii riepman lea seksuálalaš veagalváldin.
Miehtan ii dárbbahuvvo sierra muitaluvvot dehe dahkat dan juoga dihto vuogi mielde. Mávssolaš seksuálalaš dahkamušas lea goappašiid oassebeliid eaktodáhtolaš searvan. Searvanhállu sáhttá maid ovdanbuktojuvvot eará ládje go sánálaččat.
Juos olbmo dáhttu lea eahpečielggas, ii dakkár dilis galgga mannat ovddos. Ii leat leame almmolaš riekti álgit nuppiin anašit dehe čuozihit sutnje seksuálalaš dagu dalle, go dát ii leat ovdanbuktán iežas dáhtu.
Ulbmil ii leat bidjat rájiid rávesolbmuidgaskasaš seksuálalaš dahkamuššii, man oassebealit eaba rihko nuppiideaskka seksuálalaš iešmearridanrievtti. Eaktodáhtolašvuođas sáhttá leat čielggasvuohta ovdamearkka dihte oassebeliid ovddit gaskavuođa ja gulahallama vuođul.
Duššefal ovddit anašeapmi oassebeliid gaskka ii mávsse eaktodáhtolašvuođa searvat anašeapmái, mii dáhpáhuvvá maŋŋel.
Dahku lea seksuálalaš veagalváldin, juos nubbi ii searvan anašeapmái eaktodáhtolaččat dagu áigge. Juos nubbi oassebealli maŋálgihtii gáhtá eaktodáhtolaš searvamis anašeapmái dehe su miellaláhki earáhuvvá biehtadahkesin easka anašeami maŋŋel, ná ii leat.
Seksuálalaš iešmearridanriekti bistá anašeami áiggenai. Juos okta oassebealli bidjá rájiid anašeami ollahuhttinvuohkái, daid doahttalkeahttá guođđin sáhttá leat nuppi seksuálalaš iešmearridanrievtti rihkkun. Seksuálalaš iešmearridanriektái gullo maid riekti goas beare biehttalit anašeami joatkimis dallenai, go dan leaba goappašat álggahan eaktodáhtolaččat.
Ii sáhte. Dahku lea ráŋggáštusvuloš dušše, go dat lea iešdáhtolaš. Dahkki iešdáhtolašvuohta árvvoštallojuvvo rihkusproseassas, loahpa loahpas duopmostuolus. Dábálaččat olbmot čájehit dáhtuset anašeapmái searvamis čielgasit, goas eaktodáhtolašvuođa váilumis ii báze nubbái eahpečielggasvuohta. Juos olbmo dáhttu lea eahpečielggas, ii dilis galgga mannojuvvot ovddos.
Juo lea, ja dát daddjo lágas čielgasit.
Seksuálalaš duohtadeapmi
Seksuálalaš duohtadeapmi guoská eará seksuálalaš daguid go anašeami. Dat lea duođalaččat ii-sávvojuvvon dahku go seksuálalaš áŧestahttin. Geavadis lágas lea buhttejuvvon ovddit seksuálalaš dahkui bákkuheami njuolggadus ođđa meroštallamiin, man vuođđun lea miehtan.
Seksuálalaš duohtadeapmi dárkkuha duohtademiin dehe eará lági mielde dahkkojuvvon seksuálalaš daguid, maidda nubbi ii searvva eaktodáhtolaččat ja mat rihkkot dovdomassii nuppi seksuálalaš iešmearridanrievtti. Dakkár dagut sáhttet leat gievrras guoskkahallan seksuálalaččat mearkkašahtti rumašoassái, nuppi oažžun geahččat dahkki seksuálalaš dahkamuša dehe riepmat su alccesis čuohcci seksuálalaš dahkui. Seksuálalaš duohtadeapmi sáhttá maid leat nuppi olbmo sohkabealleealániid dehe anašeami govven.
Seksuálalaš áŧestahttin
Seksuálalaš áŧestahttin guoskkahallamiin lea leamaš ovdalnai ráŋggáštusvuloš. Ođđa lágas áŧestahttimii gullet maid eará ládje dahkkojuvvon seksuálalaš áŧestahttindagut, go dat leat lihkká duođalaččat go guoskkahallan. Seksuálalaš áŧestahttin sáhttá leat ovdamearkka dihte sánálaš, sáhkasisdoalu dehe gova sádden dehe čájeheapmi, gova váldin dehe iežas álásvuođa čájehallan.
Guoskkahallandagut leat ovdamearkka dihte nuppi njávkan, čárvun dehe láhkkodeapmi. Láhkaođastusa mielde áŧestahttin sáhttá leat maid ovdamearkka dihte ii-sávvojuvvon nuppi čuovvun anašeami evttohallamiin, roava seksuálalaš gova dehe sánálaš sáhkasisdoalu sádden, sohkabealleealána čájeheapmi nubbái, nuppi govven čuvlla vuolde dehe báidehealmmi lokten.
Sánálaš seksuálalaš áŧestahttin lea čielga hehtten, mii buohtastuvvá duođalašvuođa dáfus seksuálalaš duohtadeapmái. Mearkkašupmi lea maid dainna, mii dáddjojuvvo, man dilis ja makkár gorri oassebeliid gaskkas lea.
Eaktun lea, ahte dahku lea seksuálalaš ja čuohcá nuppi olbmui. Suomas álás vuojadeapmi bartagáttis ii iešalddes leat adnojuvvon seksuálalaš dahkun.
Seksuálalaš gova lobihis viiddideapmi
Govva ja video dehe eará govvafurken ii oaččo čájehuvvot dehe viiddiduvvot dađi lági mielde, ahte dat rihkku čielgasit nuppi seksuálalaš iešmearridanrievtti.
Dahku lea rihkus fuolakeahttá das, leago govva govvejuvvon das mieldeorru miehtamiin vai ii.
Juos seksuálalaš govva govvejuvvo almmá das mieldeorru lobi haga, dahku sáhttá leat ráŋggáštusvuloš ovdamearkka dihte seksuálalaš duohtadeapmin dehe áŧestahttimin.
Ovttage gova čájeheapmi dehe govvafiilla viiddideapmi sáhttá reahkkát rihkkosa dovdomearkkaid dievvamii.
Juos seksuálavuohta lea govas unnán, dahku ii dábálaččat adnojuvvo seksuálalaš gova lobihis viiddideapmin.
Mánáide čuohcci seksuálarihkkosat
Ođđa lágas mánáide čuohcci seksuálarihkkosat juhkkojuvvojit luohkáide váldonjuolggadusa mielde dáláža duođalaččabut. Seammas ráŋggáštusat šaddet garraseabbon.
Vuolggasadjin lea, ahte mánná ii sáhte miehtat seksuálalaš dahkui rávesolbmuin. Anašeapmi vuollel 16-jahkásaččain lea váldonjuolggadusa mielde lágas máná seksuálalaš veagalváldin, go dat lei ovdal rihkus buorringeavaheamis.
Maid 16 muhto ii vel 18 jagi deavdán mánát suddjejuvvojit ovdalačča buorebut.
Ráŋggáštusvuloš ii leat einge dakkár nuoraidahkásaččaid gaskavuođa dahkamuš, mas nuppi seksuálalaš iešmearridanriekti ii rihkkojuvvo.
Ii, juos oassebealit searvaba dasa dárbahassii ovttaveardásaš vuolggasajiin. Oassebeliid láddanmuttus ii oaččo leat stuora erohus iige nuppi seksuálalaš iešmearridanriekti oaččo rihkkojuvvot.
Ii sáhte, muhto dalle ferte leat ulbmil háhkat beassama dákkár materiálii. Ulbmila sáhttet čujuhit ovdamearkka dihte man dávjá galleda dehe ohcansánit.
Ii leat, go gažaldat ii leat seksuálalaš govain. Gova seksuálalaš sisdoallu meroštallojuvvo dego ovdalnai. Dasa váikkuha ovdamearkka dihte, mot mánná ovdanbuktojuvvo ja dán ahki.